Senin, 16 Agustus 2010

SUSASTRA LAMPUNG "HIWANG"

“HIWANG” (SYAIR RATAPAN)

Drs.H. IRFAN ANSORI (BATIN KUSUMA NINGRAT)
Punyimbang Pekon Sukabanjar, Gunung Alip Kabupaten Tanggamus.

Ditranskripsikan dari naskah abad ke-19
beraksara “ka-ga-nga”


H I W A N G (I)

PERAHU anak cina, perayayi gumpeni, tangisku di dunia, hiwang kusanik nyanyi, naris nyak hilang nyawa, disan luhku tihili, budidayaku bela, pedomanku mak lagi, tepik pai kandang marga, nyak lapah dang peduli, hiwangku di duwara, amit di lawangkuri, lijung lain hak suya, ngandankon retok hati, kipak pekon kutangga, mak buguna di kuti, nyak buwok belah siwa, bitah di tengah resi, acak nyimbin dipa ya, nutuk nahasni rani, lapah pudaya-daya, wai robok kugindami, mak gegoh rik keduwa, wat kodo hulun redi, ramik rompok ngewada, lamon sai ngagi-agi, ratong segala cuba, sakik semanjang hari, mak nemu sari gula, wai kusangka tengguli, luh tumban mak kurasa, tulung umatmu nabi, ki pagun reji juga, repa haga lajuni, nyumang jak indai kanca, mak ikin tipubiti.

Anak murip cakak bang, hulun ngelajar ngaji, kayu ranting tikambang, kilu hidup nyak puwari, rena huwongni bawang, lagi wat sai ngimani, najin nayah sai malang, mak sampai injuk nyak ji, miwang nyak saradedok, naku luh netos tanggai, kada nyak radu titok, tikambang tumbankon pai, injuk lonok di huwok, nampit kidang kabilai, ngehanja unyin rompok, dalih lalang ngelahai, haga dipa nyak segok, malu putungga indai, luh bela badan langok, manuk lebon kelabai, alam pangkuan batin, puteri simbur cahya, ramik nihan perwatin, kidang mak guna diya, sakikni diri miskin, sedih seribu laksa, di dunia tisimbin, hurik mak ngedok daya, rompok ngelahai unyin, ngewada bujang papa, santor nyak ngaji yasin, ngembaca allahumma, hiwang mak pandai balin, segala serba tuna, bulayar nutuk angin, sai kuancam humbak bena.

Nutuk gindamni bulan, ginjarni matarani, diri mawat sai ngiman, tepik mak kena cari, radu bulimban jaman, makkung wat injuk reji, mulang mak bujenganan, turui di biding heni, sinjang burak keimbunan, kain mak nyangu lagi, haga ngangas mak ngasan, haga mengan mak bumi, nginum lain pemampan, akik wai rasa ruwi, mandang wai delom taman, gagit munih nyak lawi, lijung induh harungan, mampir dipa do diri, ramik sai nyuya badan, rompok beji sunyinni, kemarau pitu bulan, ditiup labung pagi, kena hujan kebiyan, kati layauni hati, sakikku lain hanggan, rawang luh mak buhinti, tikas tali cancanan, nyemberang patoh titi, mak dapok kupabanggan, mena luhku tihili, jak lunik sumban-umban, asing rang purarepi, budu’a jama tuhan, allahumma ya rabbi, hambamu kilu andan, serah sekujur diri.



H I W A N G (II)

TENGIS pai nyak bubanggan, kemalanganni diri, sejar guai bitian, rompok parda ngedengi, anggop panas kebiyan, bang labung tegi rani, niku sumang haluan, mak seteguh di janji, matti mudah bulimban, tunai mutuskon tali, hamu mak ngiri nganan, bang kirani sebudi, ingok ram setunggaan, niku mulang jak mandi, nyelinggomkon basohan, ngimbangkon culuk kiri, niku senyum nyangkiman, lesung pipit di pipi, jak isan hati nakan, dundom mawat sintani, sampai mak bangik mengan, pedom mak lelop lagi, dawah jadi pikiran, debingi kuhanipi, kinandi siri nihan, nenggarah matarani, niku yu mas berlian, nyak kindo kawak besi, manjau nyak di perugan, niku rambak nyangkeli, kuruntakon kicik’an, repa inda-indani, ki nyak numpang labuhan, ram nyambung tali hati, kantu wat ranting dahan, burung numpang budandi, nyak harap kilu andan, pubandung diku lawi, nyak haga kehurik’an, haku lagi sekeji.

Api timbalmu ading, lagi kala dinana, ram nyirokkon kagering, peparda ngandan cinta, munyai kelawan maring, santor pubandung kita, sanajin bumi gincing, hurik mati jejama, rena do hamu ading, janjimu waktu sina, bang kirani ngegunting, mak sepegung di cawa, bawak siang jak daging, nyak ngedengi berita, kita urung pusanding, niku pindah ranglaya, hamu ram mak sebanding, bang seucak di bangsa, gegoh ngembelah pering, tiangkat nyin binasa, daikin dipusahing, kalah nyak radu nyata, nyak tungkah niku gading, nyak lesom niku gula, ibarat nanjak tebing, cakak pugapa-gapa, jak tengah haguk biding, mak tantu inda-inda, sipa alam kutinding, sipa bumi kutangga, asing rang panas cuping, nengis rompok ngehanja, kapan do hati hening, radu genok derita, ki wat sepahmu ading, nyak kilu guai bura.

Injuk mak haga lipang, gegoh mak haga reji, sakik lipang jak kundang, gegoh mati puwari, nyak ditahkon di rangrang, kuk dirilong mak lagi, niku mak temon sayang, ngampalaju nyak lawi, senginahni nyak lalang, ducakkon bangik hati, padahal hati cadang, susah haga kubiti, mengan mi rasa pahang, nginum wai rasa ruwi, kusonkon luhku miwang, pakai kulamku mandi, sangun riya ki malang, lelakun tiperinci, badan mak nungga senang, sakik mampir di diri, kidang kayak ram lipang, jak ki nyak sakik hati, mak nyesol nyak dibuang, ki cintamu mak lagi, kekalau nyak mak bimbang, hatiku tetop bani, mak urung kuterajang, sanajin kuta besi, budu’a rik sembahyang, allah tuhanku rabbi, jak kelom jadi terang, ki sabar di takdirni.



H I W A N G (III)

PUNGGUK kebunyi debi, miwang narindu bulan, tanjor turun di bumi, bang reji punyandangan, moloh mak dapok lagi, anggok mak seralisan, mula pagun kubiti, mak ngedok seraduan, radu janji rupani, bagian mula riya, suratan jak ilahi, takdirni sai kuasa, mengan debi mak pagi, pedom dimaling mata, mit di sai purarepi, mak ngedok sai ngiman ya, allah tuhanku rabbi, tubat gantungan nyawa, nalikut niku diri, bupengatu di sapa, nyak numpang kehurik’an, sapa kuti sai sudi, mulang dipa do jengan, lijung dipa do sungi, lamban cadang perugan, cincin cabut jak jari, nyak nyandang kemalangan, sara mawat buhinti, hariyuk sanding hujan, runih metu debingi, dang dicancan nanggungan, acak kaskon sekali, dang niku miwang badan, suratan gegoh reji, tetop-tetop buiman, dang ginjang-ginjuh lagi.

Pusikam sikinduwa, pusibanni melayu, tangisni diri papa, pusiang mari radu, turiyang metah huma, teretuhni pembuyu, ratong segala hanja, tingkok segaga guyu, segara lenak-lenau, laok tengkadak pagi, ginalah tisambayau, mawat inggonku lagi, labung neda kemarau, luh jatuh kanan kiri, jak redik kisir andau, ya do lelakunku ji, robok kuanggop rilau, ngembabang nawai diri, gedahni hati layau, malang turun di bumi, jak lunik sinjang lilik, balak nanggung celaka, mak kukelimak hurik, lain setahun ruwa, jaoh kelawan redik, nyak sarat bukakira, jahat kucakkon betik, rena ki hati suya, susahku lain hanggik, mak pandai parda-parda, kinandi liwan sakik, kebuang mak budusa, kapan do nungga bangik, malu nyak dindai kanca, sengsara anjak lunik, matti salah ranglaya.

Sanak pungaji surat, permulaan kaganga, induh kapan ya tamat, hiwangni bujang papa, mak kalipin ki hajat, nyebut kelawan du’a, radu habis piyasat, butulak busesangga, pengatu kilu tulung, sapa kuti sai rila, pinsan pindua makkung, mentelu tangih nana, lapok mak jadi untung, luang mak jadi tuna, teretuh lambung bulung, tumban mawat buguna, bulayar luah tanjung, nyirang segara bena, ratong humbak gumulung, jung kasat mak ketimba, bintang sayukku lawi, bulan mak payu bara, samang handak kebunyi, murai gading nyuwara, nyawa mak nekon diri, mak temon di haringa, mak sampai rasan hati, najin nyepok mak mansa, sedih mawat buhinti, rambak luh miwang juga, debingi dawah rani, payah delom dunia, dang diperingoh lagi, haga tiapikon diya, bagian mula reji, dipapa sai kuasa.



H I W A N G (IV)

BISMILLAH kalam gincing, nulis laluwang cina, sakik diriku ading, nyandang papa dunia, ibarat bulung kering, haga tikebang dipa, nyak harap kilu bimbing, nyin hatiku nerima, bulung layu di batang, asing pikku ji tuna, niku yu kumbang ralang, nyak numpang rindu bunga, kidang timbalmu kundang, lagi kala dinana, niku mak terus terang, halus nihan rusia, kita pusimbat kicik, jamonjom tontong muka, peparda haga betik, hurik kilu sangkuta, ana pakat ram adik, bang ganta api rupa, niku milih sai hanggik, sama timbang di bangsa, kuruk di bulan ruwah, luah di bulan haji, api lagi tipenah, bulan sipa sai tianti, mulani kupabalah, mak ginjangni sengaji, bunuh ganta nyak kidah, nyin hak mati sekali, cawamu di nyak adik, bujang mati meranai, niku ngerubah kicik, andai-andaimu sampai, sai demon diku ramik, radu saka nyak pandai, niku tepik mak bangik, nyak tumban dipukacai.

Nyak harap kilu tawai, guai sibirni hati, nasib ram sapa pandai, induh rangni tihili, sakikni ram pucerai, mawat dapok kubiti, ginalahku lain sai, mak nemu hening lagi, ki dapok rilongi pai, ki wat kasihmu lawi, mawat dapok kubagai, malangni diri sinji, kidang nyak mawat rabai, sabar dalih pastiti, jemoh kelawan sawai, kekalau sugih diri, perahu layar cambai, anak kuda melayu, sai ganggu kindo tunai, sai betik mak dihalu, banjir balak niku wai, nyak hanyuk dipulaju, cawamu nengguli wai, budimu numor satu, remok buwok dipakai, remok bamban sai dianggu, tehanyuk lain di wai, nyak kena di hakalmu, labung sai nerai-terai, ngelitoh paku layu, niku lalang ngelahai, nyak miwang nampon dagu, punyanamu mak pandai, radu saka nyak tahu, yu payu kusandang pai, sinji sai pembagimu.

Daikin haku gila, pagun mak juga hamu, api rupani ganta, guai main-mainmu, kuteduh kumbang hara, kirani bunga tebu, kuteduh temon haga, kirani ngampalaju, sangun haku jak saka, daikin tipulaju, kantu mak temon cinta, layau sasar diriku, ganta buktini nyata, cawamu na ngangguyu, kebuang do nyak ganta, cadang angon andahmu, sakik mak ngedok timbang, miwang api gunani, asing rang pukakebang, lalayang putus tali, nyak yu keliang habang, huwok tirahmu napi, bujang papa tikambang, mak patut rangmu mati, helu mak temu lesung, yu payu kuterima, sasar ram ki pubandung, beringin banjar capa, nyak bukit niku gunung, kita sumang dunia, kantu ram parda langsung, masing-masing ranglaya.


H I W A N G (V)

NYUMBAH sikindua pun, tuhanku sai kuasa, mahap kelawan ampun, diriku mandi dusa, kantu salah lelakun, gelarni manusia, hambamu kilu santun, rabai kuruk neraka, tangis kusanik pantun, tejang jadi cerita, ki malang santor pagun, asing rang sasar daya, bela bulan rik tahun, genok segala cuba, mak gegoh injuk hulun, nyumang jak indai kanca, awi pisah jak rumpun, buluh mak ngedok rega, lapah putembuk tundun, ninggalkon kandang marga, sangun radu suratan, matti sakik kinandi, bagian anjak tuhan, sinji janjimu hani, kekalau teguh iman, lelakun numpu diri, lumapah tudung tangan, haga dipa nyak lawi, ralik lamban bidang jan, mak taru walawiri, dipa pok kemanoman, disan jengan buhinti, mejong di penyiringan, mengan saguni punti, hinekan buah runtan, sai kuinum imbun pagi, puwari rik kemaman, mak ngiman di nyak lagi, induh lajumu badan, asing rang hulun beji.

Asing niat mak sampai, sipa hajatku tuna, muluk lindung delom wai, dipa ya haga mansa, mak ikin tipubagai, sakik selama-lama, pangretisanni tanggai, kebuang induh dipa, badan mawat sai ngungai, rompok ngojok ngewada, gumindam luh narenai, batui mak pandai bela, jukuk tuwoh di heni, sangsang nebak ranglaya, surau lebon santeri, pekon mak bupunggawa, nenggarah bintang pagi, pelita kurang cahya, kumbangku mekar debi, layu mawat buguna, sakik do niku diri, tubuh kurungan nyawa, tirajuh munih hati, cawa temon dihada, takung bandung di mayang, kayu nangga duwara, tandang mak dapok mulang, kipak mati mak haba, kubabangkon di lalang, sanajin hati papa, mak taru rambak hiwang, mak tintang luh di mata, injuk keliang habang, hambor mak ngedok daya, induh sungi tikambang, harunganku mak nyata.

Tepik pai niku pekon, nyak lapah ngumban diri, minak muwari lamon, kidang api gunani, ramik kurasa hiyon, hurik samar di mati, badan mak bupenganton, liom mawat timbangni, segalani mak temon, ranggom ki beji hati, kayak diriku lebon, mak buguna di kuti, reji ki diri malang, sengsara mak buradu, acak nyak lapah midang, kekalau tungga guru, alam sipa kusirang, tujuan makkung nantu, nyemberang laok bandang, induh dipa ya laju, layar kubabar pinsan, mawat kugulung lagi, layau do niku badan, titok mak kena cari, ngeliak diri tumban, lalang waya do kuti, mak ngedok sai nemadan, heni hilang sangbiji, nyebut pai nama tuhan, ya amantu billahi, kugantungkon harapan, allahumma ya rabbi.


H I W A N G (VI)

NYALINGAR bunyi canang, perintahni penghulu, cempala dang ticapang, nanti tulahan kantu, wai turun jak pematang, humara sai dituju, hana-hanani kundang, kupetunggal di niku, nenggarah bulan terang, halinumu teliyu, lapah nyak sanga jimpang, mak lupa di janjimu, jejama ngandan sayang, kekalau jadi judu, bang kindo nyak dibuang, niku goi ngampalaju, payu kidah ram lipang, lajukon do rasanmu, mak ngeba nyak tikambang, lungah rusing ga niku, kekalau niku senang, tagan diya sai radu, niku tisasah lalang, nyak layau mak bunantu, ranting serkah jak pampang, buwok jatuh jak hulu, asing rang pukakebang, sara mak taru-taru, salesok’an nyak miwang, mejong di lambung batu, burak sinjang sarilang, pengipus luh di dagu, batui mak pandai luang, matti sakik tinemu, nyak harap kilu babang, mid dipa bupengatu.

Nyak tepik di ranglaya, reji kodo padahni, dipupuh nasib papa, wai di lambung keladi, cawamu helau nana, hamu lagi sekeji, ngandan kumbang jejama, haga dang lipang lagi, kagering kita ruwa, mak ngedok anti kari, tilekokkon di dada, tisirokkon di hati, mula kutunggu juga, kekalau rasan jadi, imbun jadi humara, hanau jadi tengguli, bang niku nipu daya, ngampalaju nyak lawi, ninggalkon kulam tuna, ngembedak batangari, niku mudah tikena, tunai ngerubah janji, keguda andah harta, niku ngembuang diri, tawaimu di nyak repa, timbalmu di nyak api, mak nihan kahantara, matti nalom ngembudi, yu payu kuterima, acak nyimbin karnani, kantu niku hina ga, ki nyak tindihmu mati.

Jukung pepahni runtan, sampan kandas di heni, tikacah niku badan, ngelimak niku diri, genokni tinanggungan, ginalah injuk reji, titok mawat sai ngiman, bela luh mak gunani, niku balin pilihan, mak liwih di nyak lagi, mak watir di nyak tumban, mak haba di nyak mati, judu ram mak kasiwan, pulipang mak sintani, bang lebon di kebiyan, betik ram selama ji, kabar jak kiri kanan, beritamu kudengi, niku mena bulamban, cakak di pancaniti, radu ngalih jenganan, radu pindah nenggeri, kagering putus pinsan, mit di nyak mak peduli, acak do kaskon hanan, nyin hak lebon jak bumi, bitah tinggal di huyan, kebuang mak bureti, magoh nyak delom pulan, ngindayi burung debi, halok mak kehaluan, hunjak munih sakikni, sembahyang di pangkalan, sujud di tengah bingi, budu’a jama tuhan, sinji hambamu rabbi, kilu munyai merawan, mak gambang tahan uji, kekalau kedoloran, nyak nemu lesai hati.***

Tidak ada komentar: